Rynarcice (niem. Gross Rinnersdorf), gm. Rudna [SWŚ I, s. 157-161]
Reinersdorff (1311); villa Reynhardi (1313); Rengeri villa (1314); Reynhartsdorf (1318); Reneri villa (1318); Reynhardisdorf (1318, 1360, 1362, 1388); Reunhardisdorf (1318); Renhardisdorf (1318-1319); Reynersdorf (1318, 1408); Reinhartsdorf (1319); Freynhartsdorjf (sic!) (1319); Reinhardisdorf (1319, ok. 1325, 1357); Reynhartsdorf (1359, 1360); Reynhardsdorf (1360-1363); Reyhardsdorf (1360); Reynhardsdorff (1361, 1363, 1365, 1366); Reynhardi villa (1376); Reynersdorff (1386, 1482); Reynisdorf (1396); Reynirstorff (1399); Reinersdorff (1444); Reynersdorff (1454, 1478); Reynhartsdorf (1454)
archiprezbiterat polkowicki (1376, 1399)
dystrykt lubiński (1359, 1360, 1362, 1365, 1366, 1388, 1396, 1454, 1478)
1. 1311-1314 Przecław z R. (RS 3204,3386,3389); 1317 Zwato i Przecław z R. (RS 3722); 1318-1319 Przecław z R. (RS 3770, 3776, 3783, 3836, 3860, 3885, 3889, 3890, 3995); ok. 1325 na I kanonikat kolegiaty głogowskiej przeznaczony był dochód z R. – dziesięcina polowa z folwarku Stanisława i po 5 sk. ze wszystkich oczynszowanych ł. (Jungnitz II, 3); 1357 Mikołaj z R. (Klose I, 176; LBUS I, s. 332); 1359 Małgorzata i jej s. Mikołaj z R. sprzedali za 24 grz. z prawem wykupu do dnia Wniebowzięcia NMP Mikołajowi Koscha 3 ł. orne w R. wraz z domem mieszkalnym (curia habilacioniś), z 3 ogrodami oczynszowanymi, z ½ praw do korzystania z rybnika i dochodów z niego, z pastwiskami, z taką ilością drewna wyciętą z lasu, jaka jest konieczna do naprawy spalonego domu mieszkalnego (UHLB I, nr 202; APWr., Rep. 21, 1 A, s. 93; AmWr, B 89.1, k. 101 v; Uwagi: dok. o tej samej treści przekreślony: APWr., Rep. 21,1 A, s. 92); 1360 Bernard Schildau za zgodą ż. Stronki sprzedał z jej wiana Reinhardowi Gusk 4 ł. folwarczne, czyli orne, z domem mieszkalnym (curia habitationis), z jego zabudowaniami (suis edificis) i ogrodami, 4 oczynszowane ł., 1/4 sołectwa i 1/4 prawa patronatu nad kościołem w R. oraz pastwiska i inne dochody w granicach wsi, które od dawnych czasów są już wyznaczone i uzgodnione, za 88 grz. (UHLB I, nr 224; Neuling, 260; APWr., Rep. 21, 1 A, s. 93; AmWr, B 89.1, k. 102); 1360 Reinhard Gusk zastawił za 26 grz. wszystkie swoje dobra w R. Burgoldowi z Benottendorf i Fryderykowi Medgau, do czasu spłaty długu wobec Bernarda Schildau, tj. do dnia św. Michała (APWr., Rep. 21,1 A, s. 93; AmWr., B 89.1, k. 102); 1360 Reinhard Gusk zastawił za 27 grz. dobra w R. Teodorykowi Rechenberg, Piotrowi Prittwitz i Tam monowi Medgau (APWr., Rep. 21, 1 A, s. 93; AmWr., B 89.1, k. 102); 1360 Mikołaj z R. nadał swojemu stryjowi rycerzowi Piotrowi de Golnitz wszystkie swoje dobra w R. z dworem mieszkalnym (curia habitationis), ł. folwarcznymi i oczynszowanymi, młynem, stawem, drewnem, łąkami, zaroślami i innymi przynależnościami, które od dawnych czasów wchodzą w skład owych dóbr i których granice zostały wytyczone. Po śmierci stryja dobra dziedziczą jego spadkobiercy (UHLB I, nr 254; APWr., Rep. 21,1 A, s. 281; AmWr., B 89.1, k. 122 v); 1360 Henryk z R. (APWr., Rep. 21,1 A, s. 122; AmWr., B 89.1, k. 106 v); 1360 Fryderyk Medgau i Burgold z Benottendorf oraz Małgorzata, wdowa po Reinhardzie Gusk, sprzedali za 11 grz. 2 grz.r.cz. z 3 ł. cz. w R. wraz z wszystkimi Bernardowi Schildau i jego ż. Stronce oraz ich spadkobiercom; w przypadku ich bezpotomnej śmierci cz. przypaść miał Henrykowi – przyrodniemu br. Bernarda, z zastrzeżeniem prawa pierwszeństwa wykupu dla Małgorzaty i jej spadkobierców (APWr., Rep. 21,1 A, s. 116; AmWr., B 89.1, k. 104); 1361 Małgorzata Gusk z s.: Ulrykiem, Reinczkonem i Piotrem oddała pod zastaw 4 grz.cz. w R.: z folwarku, ł. cz. i innych dóbr. Jeżeli w ciągu 4 lat Małgorzata nie zdoła odkupić zastawu, dobra przechodzą na Bernarda Schildau, jego ż. Stronkę, a po ich śmierci na Henryka – br. Bernarda (APWr., AmWr., B 89.1, k. 128); 1361 Mikołaj z R. (APWr., AmWr., B 89.1, k. 128; APWr., AmWr., B 89.1, k. 128 v); 1362 Małgorzata z R. i jej s. Mikołaj sprzedali pod zastaw z prawem wykupu 2 grz.r.cz. za 16 grz. z wszystkich dóbr z folwarkiem, które ona posiada w R., na rzecz lubińskiego mieszczanina Konrada Porsera. Jeśli nie zostanie cz. opłacony w terminie, zastaw przejmie sędzia dworu w Lubinie (UHLB I, nr 388; APWr., Rep. 21, 1 A, s. 193; AmWr., B 89.1, k. 113 v); 1362 Małgorzata, wdowa po Reinhardzie Gusk, i jej s. Benesz oraz pozostali s.: Ulryk i Piotr, którzy osiągnęli wiek sprawny, oraz nieletni: Henryk, Reinczko i Konrad, sprzedali cz. z 4 ł. i 4 prętów z ¼ prawa sądowego sołtysa, ¼ prawa patronatu kościoła w R. za 32 grz. na rzecz Jeklona Małego z R. Także Mikołaj Kielschau ½ ł. oczynszowanego w tejże wsi za 4 grz. sprzedał Jeklonowi Małemu. Tenże przeznaczył zakupione dobra dla Małgorzaty tytułem wdowiej oprawy, której opiekunem został Krystian Sar (UHLB I, nr 427; APWr., Rep. 21,1 A, s. 215; AmWr., B 89.1, k. 115-115 v); 1363 Świętomir z R. (UHLB I, nr 508; APWr., Rep. 21, 1 A, s. 281; AmWr., B 89.1, k. 122 v); 1365 za zgodą br. Benesza i Ulryka Gusk, Małgorzata, wdowa po Jeklonie Małym z R., sprzedała z zapisem o prawie lennym Bernardowi Schildau i jego spadkobiercom za 38 grz. 3 ł. cz., ½ ł. folwarcznego, swój dwór przy domu (curia prope habitacionem) zmarłego Mikołaja z R., 1/4 karczmy we wsi i 1/4 prawa patronatu tamtejszego kościoła i wszystkie tradycyjnie powiązane z tymi dobrami korzyści, zwolnienia z pańszczyzny i przewozu w R. Świadkował: Jeklo z R. Nota: Bernard Schildau oddał te wszystkie dobra w oprawie wdowiej swojej ż. Stronce; opiekunami oprawy: Henczel Kalkreuth i Henczel Paschkowitz. Wdowa Małgorzata nadal zachowuje pierwszeństwo wykupu (UHLB I, nr 603; APWr., Rep. 21, 1 A, s. 359; AmWr., B 89.1, k. 132-132 v); 1366 Jan, Gertruda i Małgorzata – dzieci zmarłego Jeszkona Spitzberau sprzedali z prawem dziedziczenia cz. z 1 ł. oczynszowanego za 5 grz. wraz z obowiązkiem przewozu i pańszczyzny w R. na rzecz Świętomira z R. (UHLB I, nr 635; APWr., Rep. 21,1 A, s. 384; AmWr.jB 89.1, k. 138); 1376 kościół w R. (Neuling, 260; Heyne II, 117); 1388 ks. Henryk z Blizną sprzedał legnickim mieszczanom zw. Ungeraten cz. z podlubińskich wsi za 240 grz., w tym z R.: 2 grz.r.cz., dań menniczą w wysokości 6 gr. i na 2 młynach po ½ grz. (USL, nr 340); 1396: zeznania posiadaczy i chłopów z R.: Henryk Neschwitz i jego ż. Anna sprzedali 8 grz.r.cz. z dóbr, cz. i sołectwa w R. Janowi Pösna, altaryście ołtarza NMP w katedrze wrocławskiej (APWr., Rep. 3 nr 960. Uwagi: potwierdzenie 13.11.1426); 1399 Jan Elfmark, pleban w R. (Heyne I, 711; Jungnitz I, 392); 1408 Lutold z R. (APWr., Rep. 3, nr 784); 1444 zatwierdzenie testamentu Henryka Spitzhansa, w tym m.in. przekazanie 1 grz.r.cz. w R. na dobrach Matczkena na rzecz ks. Ludwika III[1] (InvG, s. 87); 1454 Zygmunt Bußwoy siedzący w R. oświadczył, że sprzedał Janowi Schultz, altaryście ołtarza pw. św. Marcina i Wszystkich Świętych w kolegiacie głogowskiej, za 40 grz. 4 grz.r.cz. na wszystkich swoich dobrach w R.: na folwarkach, sołtysie, chłopach, zagrodnikach, polach, łąkach, borach, lasach, zaroślach, zagajnikach, jeziorach, wodach, stawach, młynach, cz., rentach, daninie zbożowej, miejscach na stawy, barciach (czeydelweyden) i wszystkich dobrach, z prawem do wykupu za 40 grz. (AAWr., DpkG, 1454.03.08); 1459 wieś R. (Knie, 548); 1478 ks. Katarzyna w intencji zbawienia duszy Anny mazowieckiej i innych przodków 10 węg. flor, r.cz. na dobrach Zygmunta Rustmana w R. przekazała na fundację ołtarza pw. Wszechmogącego Boga oraz św. św. Feliksa, Adaukta, Anny i Jadwigi w nowym kościele NMP w Trzebnicy przy grobie św. Jadwigi (APWr., Rep. 135, inwentarz Rep. 125, nr 592, s. 23826); 1482 Jan Bußwoy z R. (APWr., Rep. 3, nr 1117); 1494 wyświęcony ołtarz główny w R. pw. NMP z Dzieciątkiem i św. Marcina (Neuling, 260)
2. Wieś w obrębie Wzgórz Dalkowskich. Powierzchnia bardzo urozmaicona, falista, liczne suche dolinki denudacyjne, deniwelacje powyżej 60 m. Najwyższe wzniesienia na S, w obrębie Wzgórz Polkowickich (część Wzgórz Dalkowskich), średnie wysokości 180-200 m n.p.m., najwyższa kulminacja 207 m n.p.m. W centralnej części wsi równoleżnikowe obniżenie dolinne bezimiennego cieku, lewobrzeżnego dopływu Rudnej; w jego obrębie siedlisko wsi. W dnie doliny, przy N granicy wsi, wysokość ok. 140 m n.p.m. Na N izolowane wzniesienia, wysokości 150-180 m n.p.m. Na SE źródliskowy obszar Rudnej; odpływ na NE. W głównej dolinie kilka stawów: 1 staw na N od siedliska wsi, 2 na S, 1 w części W siedliska, gdzie przylega do folwarku; w tym miejscu także młyn wodny. 2. młyn w dolinie Rudnej (Panster Mühle). Liczne groble w obu dolinach. Siedlisko o układzie wsi ulicowej, z zabudowaniami po obu stronach dróg, większość gospodarstw pojedyncza. Na przeciwległych krańcach siedliska folwarki – na W większy wraz z dworem, na planie prostokąta, na E mniejszy, na planie kwadratu. W centralnej części wsi kościół na niewielkim wzniesieniu po N stronie drogi. Główna droga wiejska w osi W-E przecięta kilkoma drogami w osi N-S. Zwarty obszar lasów na S, w części N izolowane, niewielkie płaty. Użytki zielone w obniżeniach dolin, głównie w części centralnej oraz E i NE, utworzone na madach, czarnych ziemiach zdegradowanych i glebach szarych. Grunty orne na rozdrobnionej mozaice gleb brunatnych właściwych, brunatnych wyługowanych, brunatnych kwaśnych oraz gleb bielicowych i pseudobielicowych.
3. Stan. bez nr.: kościół ob. pw. św. Marcina i cmentarz przykościelny. Świątynia murowana z cegły i kamienia, salowa, z dwoma gotyckimi profilowanymi portalami; chron.: wg Pilcha – 2. poł. XV w. (Lutsch III, 199-200; Neuling, 260; Pilch 1978, 224; Mandziuk, 219; BN 2006, 759); Stan. nr 1, AZP 1/72-21: osada hutnicza położona u podnóża stoku podmokłej doliny ok. 0,3 km na S od E krańca wsi; inw.: fr. ceramiki, dysza gliniana ze szlaką żelazną; chron.: WŚ, PŚ (APWr., WSPŚ, sygn. 729, teczka Gross Rinnersdorf; MAWr., sygn. MA/A/112, 297, 394c; WUOZLeg.; MAHGł.; Kurtz 1936, 57[2]; Demidziuk 2001, 67, nr 123); Stan. nr 2, AZP 2/72-21: osada hutnicza zlokalizowana u podnóża stoku podmokłej doliny ok. 0,2 km na W od Stan. nr 1; inw.: fr. ceramiki, dysze gliniane, żużle żelazne; chron.: XI-XIII w, PŚ (APWr., WSPŚ, sygn. 729, teczka Gross Rinnersdorf; MAWr., sygn. MA/A/112, 279, 286, 288, 290, 297, 394c; WUOZLeg.; MAHGł.; Kurtz 1936, 57; Treblin 1938a; 1940a; 1941a; Demidziuk 2001, 67, nr 124); Stan. nr 3, AZP 3/72-21: osada położona u podnóża stoku podmokłej doliny, w sąsiedztwie niewielkiego stawu, ok. 0,75 km na N od wsi; inw.: fr. ceramiki, motyka żelazna; chron.: WŚ, PŚ (APWr., WSPŚ, sygn. 729, teczka Gross Rinnersdorf; sygn. 730, teczka Kr. Lüben; MAWr., sygn. MA/A/112, 286; WUOZLeg.; MAHGł.; Treblin 1938a; Demidziuk 2001, 67-68, nr 125; Fokt 2012, 396); Stan. nr 4, AZP 4/72-21: osada położona na krawędzi stoku i podmokłej doliny bezimiennego cieku ok. 0,8 km na E od wsi; inw.: fr. granitowego żarna rotacyjnego, podkowa żelazna; chron.: XI-XIII w. (APWr., WSPŚ, sygn. 729, teczka Gross Rinnersdorf; MAWr., sygn. MA/A/112, 286; WUOZLeg.; MAHGł.; Treblin 1938a; Demidziuk 2001, 68, nr 126); Stan. nr 5, AZP 5/72-21: prawdopodobnie dwuczłonowy dwór na kopcu, którego nasypy przed zniszczeniem nazywano odpowiednio das Grosse Wall, Fischberg, die Kapelle oraz das Kleine Wall, Schulberg. Obiekty położone były wśród podmokłych łąk, przy E krańcu wsi, po lewej stronie drogi do →Juszowic. 1 z nasypów przed zniszczeniem miał formę kopca o śred. 30 m, wys. do 4 m i otoczony był fosą. Po rozwiezieniu materiał zabytkowy występować miał na znacznym obszarze, na W od dworca kolejowego i na S od drogi prowadzącej ze wsi do dworca; inw.: bliżej nieokreślone przedmioty żelazne (zaginęły), kości zwierzęce, fr. ceramiki, kotwa zawiasu okiennego; chron.: XV-XVI w. (APWr., WSPŚ, sygn. 729, teczka Gross Rinnersdorf; MAWr., sygn. MA/A/112, 286, 394c; WUOZLeg.; MAHGł.; Schl. Vorz. VI/1896,176; Kurtz 1936, 57; AB 1931, 46; 1938, 232; 1939, 41; 1942, 86; Alts. 1936, 401; Treblin 1939a; 1941b; 1941c; Kaletyn 1966, 149; Lodowski 1980, 189; Demidziuk 2001, 68 nr 127; Nowakowski 2008, 532-533; 2017, 416-417)[3]
[1] Ks. zmarł 18.06.1441 r.
[2] Uwagi: W ewidencji konserwatorskiej stan. funkcjonuje wyłącznie jako osada PS.
[3] W materiałach archiwalnych obiekt datowany był na WS, czego nie potwierdziły badania powierzchniowe autorów.
