Ręszów (niem. Ransen), gm. Ścinawa [SWŚ I, s. 155-157]
Ransow (1209, 1342, 1376, 1410, 1417, 1426); Rasoua (1267); zu dewtschin genant Ransow (1296); Ransinow (ok. 1325); Ransaw (1375, 1388, 1399, 1423, 1471, 1485); Ranse (1496); Ransen (1521, 1527)
archiprezbiterat ścinawski (1376, 1418)
dystrykt ścinawski (1296, 1375, 1388, 1410, 1417, 1426, 1485, 1496, 1527)
1. 1209[1] ks. Henryk Brodaty uposażył kościół parafialny w Ścinawie w lenna kościelne ze wsi i kościołów, m.in. R. (RS 131; Schubert 1885, 146; Neuling, 249); 1267 uposażenie klasztoru trzebnickiego w dziesięcinę z R. (SUb IV, nr 14)[2]; 1296 ks. Henryk III przekazał zakonnikom św. Ducha w Ścinawie dobra, w tym folwark k. wsi zw. po niemiecku R. z drogami, wzniesieniami, pastwiskami, lasami, łąkami, zaroślami, żerdziami, wodami i rzekami (SUb VI, nr 252); ok. 1325 na X kanonikat kolegiaty głogowskiej przeznaczony był dochód z sołectwa w R. – dziesięcina polowa, pozostali posiadacze zostali zwolnieni (Jungnitz II, 5); 1342 br. Henczel, Henryk i Teodoryk Aulock otrzymali od ks. Jana ścinawskiego prawo patronatu nad kościołem we wsi R.; na ich prośbę wiecznie będzie ono należało do posiadaczy siedziby we wsi (RS 6761; APWr., Rep. 67, nr 242); 1375 podział i rozgraniczenie w dystrykcie ścinawskim, bez szkody dla praw panów i wasali w obu częściach. Granica winna iść między →Turowem a R., dalej między →Siedlcami a 3 →Dąbrowami, aż do granic dystryktu lubińskiego (InvG, s. 32); 1376 kościół w R. (Schubert 1885, 160; Neuling, 249; Heyne II, 117); 1388 wikariusz Mikołaj Wiltschin i Teodoryk Quelicz, altaryści w kolegiacie NMP w Głogowie zwrócili się z prośbą o potwierdzenie nadania 4 grz. r.cz. ze wsi R. pozyskanego od książąt: Przemka II i Henryka IV[3] dla kolegiaty w Głogowie na fundację i budowę ołtarza pw. św. Krzyża w głogowskiej kolegiacie i na sprawowanie tamże 2 służb ołtarzowych (APWr., Rep. 76 nr 104); 1399 Jodok, pleban w R. (Jungnitz I, 393); 1410 wieś R. miała 52 ł., z każdego ł. płacić miała po 1 wiard. lub dziesięcinę polową. W sumie płaciła 5 grz. na rzecz Cysterek trzebnickich (USD, s. 264); 1417 Piotr Keuschburg przekazał opatowi Pawłowi i klasztorowi w Lubiążu cz. w wysokości 5 kor. jęczmienia pobierany z jego poddanych i chłopów w dobrach i wsi R. (APWr., Rep. 91, nr 421); 1418 kościół w R. (Heyne I, 713); 1420 posiadaczem wsi R. Fryderyk Nostitz (Zimmermann VII, 319); 1423 Piotr Schirau, dziedzic R., siedzący w Kawicach stwierdził, że patronat kościoła w R. przynależy klasztorowi lubiąskiemu, a opat i konwent pobierają 1 grz.r.cz. Opat i zakonnicy winni jednak przywieźć z Lubiąża do R. dzwon. Zwyczajowo Piotr Schirau mógł wypasać kilka swoich świń w miejscowym lesie zw. Rogischen wald, aż do potoku zw. Ffelt lache (APWr., Rep. 91, nr 431a); 1425 posiadaczem wsi R. Jan Nostitz, s. Fryderyka (Zimmermann VII, 319); 1426 Henryk Diebitsch ze →Szklar Górnych w intencji duszy swojej i przodków nadał testamentem na postawienie i utrzymanie ołtarza pw. Wszechmogącego Boga, NMP, św. św. Mateusza i Katarzyny w kościele. parafialnym w Lubinie 10 grz.r.cz., m.in. z R. (APWr., Rep. 3, nr 790. Uwagi: dok. zniszczony, fragmentami nieczytelny); 1426 b. wr. Konrad potwierdził ww. dok. (APWr., Rep. 3, nr 791. Uwagi: dok. zniszczony, fragmentami nieczytelny); 1469 posiadaczem wsi R. Fryderyk Nostitz (Zimmermann VII, 319); 1471 b. wr. Rudolf uznał prawo br. Marcina i Mikołaja Schirau do prezenty plebana kościoła w R., wynikające z prawa patronatu i fundacji przez posiadaczy wsi ołtarza z 1 ministerium, pw. NMP oraz św. św. Jerzego, Mikołaja, Feliksa i Adaukta, Stanisława, Jadwigi, Małgorzaty, Katarzyny, Doroty i Barbary. Za czasów b. wr. Wacława[4], ołtarz i jego altarysta Baltazar Toseler uposażony został przez fundatorów 11 grz.r.cz., a z powodu wakatu b. wr. Rudolf przekazał cz. dla plebana na służbę ołtarzową (APWr., Rep. 91 nr 545); 1485 ugoda Jana Nostitza z →Zaborowa i jego s.: Burcharda, Kaspra i Franciszka z Janem Schlichting z →Dębca w sprawie sądownictwa w R.: posiadacze ł. oczynszowanych w górnej części wsi powinni podlegać sądownictwu Nostitza, mimo iż Schlichting ma prawo dominialne do obu części R. Łąka zaś pozostaje sołtysia (APWr., Rep. 3, nr 1015); 1496 Franciszek Nostitz sprzedał Lestwitzowi, altaryście w kościele parafialnym w Ścinawie, 18 grz.r.cz. (za 51 guld. i 12 gr.) w R., które należały do Jana Schlichtinga, zastrzegając prawo do wykupu (APWr., Rep. 135, C 101, s. 30, nr 46); 1510 preceptor i zakonnicy z klasztoru św. Ducha w Ścinawie sprzedali z prawem wykupu cz. w wysokości 1 kopy gr. (za 21 i 1/4 węg. guld.) z domu w Ścinawie oraz m.in. folwark i dobra w R. na rzecz precentora i mansjonarza w kościele pw. św. Mikołaja w Głogowie (Schubert 1885, 149-150); 1520 plebanem w R. Justyn Thauer, zakonnik ze ścinawskiego szpitala św. Ducha (Schubert 1885, 145); 1521 ugoda między Stefanem Thader z →Górzyna a panią z →Dębca, ż. Franciszka Nostitza, która pozwoliła poprowadzić rów k. wsi →Siedlce i oczyszczać go aż do granic R., jak często będzie to konieczne (USD, s. 323); 1527 klasztor św. Ducha w Ścinawie sprzedał młyn z 5 kamieniami w R. wraz z zapewnieniem wolnej drogi, grobli, pastwiska i folwarku, na którym stoi ów młyn oraz pastwiskiem młynarza (Mollerhuttung) przy tzw. starym młynie, na rzecz Ambrożego Kutsche – mieszczanina lubińskiego. Niegdyś dobra te posiadał Krzysztof Molner, mieszczanin lubiński (Schubert 1885, 151; APWr., Rep. 3, nr 1016)
2. Wieś w obrębie Wysoczyzny Lubińskiej, jedynie SE kraniec w obrębie Obniżenia Ścinawskiego. Większość powierzchni lekko falista, z deniwelacjami do kilkunastu metrów. Wysokość 102-107 m n.p.m., jedynie na NE i NW powyżej 110 m n.p.m., z kulminacją 115 m n.p.m. na NW. W SE części wsi szerokie obniżenie doliny Zimnicy, o wysokości 98-100 m n.p.m. i odpływie na NE. Liczne drobne cieki o odpływie na SE, do doliny Zimnicy. Największy z nich, Ręszowska Młynówka, lewobrzeżny dopływ Zimnicy, w centralnej części wsi, tuż poniżej S granic siedliska. W części N strefa źródliskowych potoków Ługu, o odpływie na E i NE; na jednym z nich niewielki staw. Większy staw na młynówce w dolinie Zimnicy, przy SW krańcu wsi. Przy nim młyn wodny (Ransener Mühle). Drugi młyn na krańcu S (Kraut Mühle). Plan siedliska mieszany, ulicowo-owalnicowy o zwartej zabudowie. W E części siedliska duże, wrzecionowate nawsie z kościołem i kilkoma mniejszymi budynkami. Większość zabudowy na planie zamkniętych czworoboków po zewnętrznych stronach nawsia. Po N stronie drogi, na wysokości kościoła, folwark (dolny) na planie zamkniętego czworoboku. Na W obrzeżu nawsia dwór z folwarkiem na planie otwartego czworoboku, na S od głównej drogi wiejskiej w osi W-E. 2., mniejsza część wsi o układzie ulicowym, na E od dworu. Duże gospodarstwa na planie zamkniętych czworoboków po N stronie wsi, po S zabudowania pojedyncze. Na SW krańcu folwark (górny) na planie zamkniętego czworoboku, od S niewielki staw. Największy obszar leśny na NW, ponadto przy W i E granicy. Dużo użytków zielonych na madach – w dnach dolin i na terenach podmokłych w strefach źródliskowych w centralnej, S i SW części. Grunty rolne w S części na glebach brunatnych właściwych oraz brunatnych wyługowanych i kwaśnych, w części N – na glebach bielicowych i pseudobielicowych. W części centralnej płaty czarnych ziem właściwych oraz czarnych ziem zdegradowanych i gleb szarych. Pola o układzie pasmowym.
3. Na gruntach wsi zidentyfikowano kilka śladów osadnictwa PŚ, wszystkie zlokalizowane są na polach rozciągających się na N od siedliska wsi; ze znalezisk luźnych z R. o nieznanej lokalizacji znany jest PŚ klucz (WUOZLeg.; MAHGł.); Stan. nr 1, AZP 5/74-22: osada położona na krawędzi stoku doliny Zimnicy ok. 1 km na E od wsi; inw.: fr. ceramiki; chron.: XI-XII w., PŚ (APWr., WSPŚ, sygn. 781, teczka Ransen; MAWr., sygn. MA/A/113, 280, 281, 283; WUOZLeg.; MAHGł.); Stan. nr 4, AZP 55/74-22: osada położona u podnóża stoku podmokłej doliny bezimiennego cieku ok. 1 km na W od wsi; inw.: fr. ceramiki; chron.: IX-X w. (APWr., WSPŚ, sygn. 781, teczka Ransen; MAWr., sygn. MA/A/113, 280, 281, 283; WUOZLeg.; MAHGł.); Stan. nr 6, AZP 13/73-22: osada położona na łagodnym stoku ok. 0,1 km na N od ostatnich zabudowań W części wsi; inw.: fr. ceramiki; chron.: WŚ (APWr., WSPŚ, sygn. 781, teczka Ransen; MAWr., sygn. MA/A/113, 280, 281; WUOZLeg.; MAHGł.); Stan. nr 7, AZP 14/73-22: osada położona na łagodnym stoku ok. 0,5 km na N od ostatnich zabudowań W części wsi; inw.: fr. ceramiki; chron.: WŚ, PŚ (APWr., WSPŚ, sygn. 781, teczka Ransen; MAWr., sygn. MA/A/113, 280, 281; WUOZLeg.; MAHGł.); Stan. nr 8, AZP 12/73-22: osada położona na łagodnym stoku ok. 1 km na NW od wsi; inw.: fr. ceramiki; chron.: WŚ (APWr., WSPŚ, sygn. 781, teczka Ransen; MAWr., sygn. MA/A/113, 280, 281; WUOZLeg.; MAHGł.); Stan. nr 10, AZP 19/73-22: osada położona na łagodnym stoku w strefie źródliskowej bezimiennego cieku ok. 1 km na N od wsi; inw.: fr. ceramiki; chron. IX-X w., XIII-XIV w. (APWr., WSPŚ, sygn. 781, teczka Ransen; MAWr., sygn. MA/A/112, 280, 281; WUOZLeg.; MAHGł.)
[1] Dok. uznawany za niewiarygodny falsyfikat.
[2] Dwukrotnie w dok. wymieniona wieś o tej samej nazwie: raz jako Raszowa, raz jako R.
[3] W latach 1312-1317.
[4] W latach 1382-1417.
