Pielgrzymów (niem. Pilgramsdorf), gm. Rudna[1] [SWŚ I, s. 144-145]
Peregrini villa/Peregrini (ok. 1325); Peregrini villa (1376); Pylgerymsdorff (1399); Pilgramsdorf (1435,1443); Pilgrimsdorff (1495); Pilgramsdorff (1511)
archiprezbiteriat polkowicki (1376, 1399)
1. ok. 1325 na I kanonikat kolegiaty głogowskiej przeznaczony był dochód ze środkowej części wsi P. po 1 wiard. z ł. i dziesięcina polowa z folwarku Tomasza: w pieniądzu 3 grz. i 1 wiard. Na II kanonikat przeznaczono ze środkowej części wsi P. 1 wiard. (Jungnitz II, 3-4); 1376 kościół w P. (Heyne II, 117; Neuling, 233); 1399 pleban Mikołaj z P. (Jungnitz I, 392; Klose I, 176; Heyne I, 711); 1435 Jan Pannewitz z P. (InvG, s. 77); 1443 jako ławnik dworski starosty lubińskiego Mikołaj, sołtys z P. (APWr., Rep. 3, nr 724); 1495 Jan Schweinitz z P. (APWr., Rep. 132a: Lubin, nr 30) 1511 Krzysztof Schweinitz z P. opiekunem zastawu siostry Bernarda Axlebena ze →Zwierzyńca (APWr., AmWr., B 89.4, k. 164 v)
2. Wieś w obrębie Wzgórz Dalkowskich, z deniwelacją powyżej 50 m. Na SW fr. Wzgórz Polkowickich (część Wzgórz Dalkowskich) – wyraźny, rozczłonkowany wał o wysokościach 150-180 m n.p.m.; powierzchnia silnie pofalowana, lokalnie pagórkowata, porozcinana ciekami i suchymi dolinkami denudacyjnymi. Najwyższe wzniesienia przy W i SW granicy. Na E i NE teren się obniża, tworząc krawędź morfologiczną o różnicy wysokości od 10 do 40 m. Na NE od krawędzi wysoczyzna morenowa ze strefą źródliskową kilku dopływów Kalinówki. Dna ich dolin na wysokości 125-138 m n.p.m. W dnach głównych cieków bardzo liczne stawy i groble. W dolinach największych cieków łącznie 9 grobli, przy 6 trwałe stawy. Duży ich kompleks w NE części wsi. Mały staw w obrębie założeń folwarczno-pałacowych na E krańcu siedliska – przy nim młyn wodny. 2. młyn w górnym odcinku tego samego cieku, na S od siedliska (Ziegel Mühle – związany z funkcjonującą w pobliżu cegielnią). Siedlisko wsi w dolinie jednego z cieków, u podnóża Wzgórz Polkowickich. Układ mieszany, ulicowo-owalnicowy o zwartej zabudowie w osi NW-SE. W N części trójkątne nawsie z kościołem. Od S folwark na planie zamkniętego czworoboku. Na przeciwnym krańcu siedliska, w S części wsi, drugi folwark, o nieregularnej zabudowie, z jednej strony zamknięty stawem. Pozostałe gospodarstwa w większości pojedyncze, tylko nieliczne na planie kwadratów. Zabudowa po obu stronach głównej drogi. Od siedliska drogi rozchodzą się promieniście. Zwarty kompleks leśny na SW, natomiast na NE użytki zielone, głównie na glebach murszowo-mineralnych i murszowatych oraz glebach bielicowych i pseudobielicowych. Grunty rolne na glebach brunatnych właściwych oraz glebach bielicowych i pseudobielicowych.
3. Na gruntach wsi w promieniu ok. 0,5 km od siedliska zlokalizowano kilkanaście śladów i punktów osadniczych z PŚ oraz 3 ślady osadnictwa WŚ, w tym 1 datowany na IX-X w. (WUOZLeg.; MAHGł.); Stan. nr 2, AZP 56/71-21: cmentarzysko szkieletowe odkryte podczas prac ziemnych prowadzonych w 1925 r. w SW części wsi; inw.: naczynia ceramiczne, grób szkieletowy; chron.: PŚ (APWr., WSPŚ, sygn. 731, teczka Pilgramsdorf; MAWr., sygn. MA/A/112, 280; WUOZLeg.; MAHGł.; Demidziuk 2001, 155, nr 415); Stan. nr 4, AZP 57/71-21: dwór na kopcu, położony na łagodnie opadającym w kierunku podmokłych łąk stoku, przy S krańcu wsi; chron.: PŚ (APWr., WSPŚ, sygn. 731, teczka Pilgramsdorf; MAWr., sygn. MA/A/112, 287, 288, 290; WUOZLeg.; MAHGł.; AB 1940, 41; Treblin 1941b; Kaletyn 1966,139, 148; Demidziuk 2001, 156, nr 419; Prus 2007, 93; Nowakowski 2008, 518; 2017, 384)
[1] Nieistniejąca dziś wieś w gm. Rudna, została całkowicie zniszczona podczas budowy zbiornika poflotacyjnego →Żelazny Most.
