Krzeczyn Mały (niem. Klein Krichen), gm. Lubin [SWŚ I, s. 113-114]
Crechin (1267); parvum Crechan (1356); Klein Krychan (1357); wenig Crechin (1359); Crechyn (1360); Crychan (1362); Crychan (1366); Crychin (1373); Krichen (1399, 1418); Wenige Krichenn (1492); Krichen (1499); Klein Krichen (1504)
archiprezbiterat legnicki (1399, 1418)
dystrykt lubiński (1360, 1362, 1366)
1. 1267 klasztor Cysterek w Trzebnicy pobierał dziesięcinę ze wsi K.M. (RS 1257; SUb IV, nr 14); 1356 wieś K.M. (Knie, 323; Klose I, 173); 1357 ks. Wacław I i Ludwik I rozstrzygnęli pomiędzy sobą spór, pierwszy z nich zrzekł się m.in. pretensji do K.M. (NAPr., ACK, nr 619; APWr., Rep. 3, nr 168; LBUS I, s. 334; UHLB I, nr 90); 1359 K.M. ostatecznie przyznany został Ludwikowi I i jego następcom (APWr., Rep. 3, nr 169,170; USL, nr 214; LBUS I, s. 339); 1360 Maćko i jego małżonka Wichna wraz ze swym br. Jakuszem i siostrami Adelajdą, Jadwigą, Katarzyną, Juttą i Małgorzatą, dziedzice śp. Marcina Zholna, sprzedali swojemu br. Henrykowi 2 ł. bez 3 prętów w K.M. razem z łąkami, lasem i wszelką przynależnością za 31 grz.; ks. Ludwik I potwierdził ową transakcję i zwolnił nabywcę oraz jego sukcesorów z wszelkich powinności z wyjątkiem służby łowczej (venatoris officium), do której zobowiązany był konno i na własny koszt, ilekroć zostałby wezwany przez ks. Wyłączył także nabywcę i jego spadkobierców spod jurysdykcji lokalnych sędziów, wójtow i sołtysów, podporządkował natomiast własnemu sądowi dworskiemu. Ponadto zezwolił Henrykowi i jego spadkobiercom na wolny wypas 200 owiec i więcej lub jakiegokolwiek bydła w granicach dóbr i na pastwiskach ks. w K.M. oraz wykorzystywanie drewna w celach opałowych i budowlanych z K.M. i gajów oraz lasów ks. (APWr., Rep. 21, 1 A, s. 319; APWr., AmWr., B 89.1, k. 127 v; UHLB I, nr 245); 1360 Maćko i jego ż. Wichna, jego br. Jakusz i siostry Adelajda, Jadwiga, Katarzyna, Zofia, Małgorzata, dziedzice śp. Marcina Zholna, sprzedali swojemu br. Henrykowi oraz jego spadkobiercom za 31 1/2 grzywny 2 ł. bez 3 prętów w K. w dystrykcie lubińskim z przynależnościami, wolnym wypasem 80 owiec, z pełnym sądownictwem, wolne od wszelkich powinności z prawem alienacji (AP Wrocław, Rep. 31, sygn. 1A, s. 319-320; Akta m. Wrocławia, sygn. B 89, 1, s. 127 v; RŚ, V, nr 197); 1362 Krystian Sar sprzedał Gunterowi Falkenhain 15 grz.r.cz. (za 150 grz.) z dóbr w K.M. (APWr., Rep. 21,1 A, s. 228; APWr., AmWr., B 89.1, k. 117 v; UHLB I, nr 439); 1366 Piotr Falkenhain przekazał jako oprawę wdowią swojej ż. Elżbiecie 5 ł. cz. bez 1 pręta, z których każdy przynosił dochód roczny 1 i 16 grz., położonych we wsi →Obora oraz 3 ½ ł. cz. bez ½ pręta we wsi K.M. przynoszących w sumie roczny dochód 4 grz. i 6 gr. Opiekunami prawnymi zostali: ks. Ludwik I i Bodo Brauchitsch (APWr., Rep. 21, 1 A, s. 377; APWr., AmWr., B 89.1, k. 135 v); 1373 Jan, pleban w K.M. (Neuling, 144); 1399 Henryk, pleban w K.M. (Jungnitz I, 398; Neuling, 144); 1418 Jan Gebelcz, pleban w K.M. (Jungnitz I, 399); 1492 Ernest Falkenhain z K.M. (APWr., Rep. 132a: Lubin, nr 29); 1499 Ernest Falkenhain z K.M. (APWr., Rep. 132a: Lubin, nr 33); 1504 Ernest Falkenhain z K.M. przekazał swojej ż. Małgorzacie dochód w wysokości 20 flor. węg. r.cz. z dóbr w K.M. jako oprawę wdowią. Opiekunem został Melchior Magnus ze →Zwierzyńca (APWr., AmWr., B 89.4, k. 123 v, 162[1])
2. Wieś w obrębie Wysoczyzny Lubińskiej, z deniwelacją ok. 50 m. W centralnej części 2 doliny lewobrzeżnych dopływów Baczyny, o układzie południkowym i odpływie na S. Ich obszar źródliskowy z licznymi drobnymi ciekami i podmokłościami w części W. Najednym z cieków źródliskowych staw (Egels Teich). Stawy również na głównych ciekach – największy w części W; na nim młyn wodny, bezpośrednio na W od siedliska wsi. W części E przy S obrzeżach siedliska mniejszy staw (Tieffe Teich), a kolejny – w dolnej części doliny. Po W stronie doliny wzrost wysokości i nachylenia stoków. Wzdłuż W granicy grzbiet w osi N-S, o wysokości od 176 do 193 m n.p.m. na NW. W części NE wysoczyzna spłaszczona na wysokości 170-175 m n.p.m., w części SW – 165-170 m n.p.m. Najmniejsze wysokości i spadki w obrębie szerokich den dolin w S części – od 150 m n.p.m. w części centralnej do 142 m n.p.m. przy S granicy. W górnej części doliny, w strefie źródliskowej, folwark na planie otwartego na NW czworoboku. Siedlisko wsi w znacznej odległości na E od folwarku, nie nawiązuje do przebiegu doliny. Układ ulicowy w osi E-W., ze zwartą zabudową po obu stronach drogi – od S gospodarstwa na planie zamkniętych czworoboków, od N – budynki pojedyncze. W części W siedliska, przy rozwidleniu dróg, niewielkie, owalne nawsie. Część gospodarstw także wzdłuż drogi, biegnącej na N w stronę →Szklar Górnych i Polkowic. Duży obszar lasów w części W. Użytki zielone na madach w części S. Grunty orne głównie na glebach bielicowych i pseudobielicowych, ponadto w części centralnej, na S od siedliska, także na madach i glebach brunatnych właściwych.
3. Na gruntach wsi zidentyfikowano kilka śladów osadnictwa PŚ, położonych w najbliższym sąsiedztwie siedliska i nieco dalej (WUOZLeg.; MAHGł.); Stan. nr 9, AZP 59/74-20: dwór na kopcu, przebudowany na nowożytne murowane założenie rezydencjonalne. Jeszcze w XIX w. obiekt otoczony był fosą, w jej obrębie na S od pałacu widoczne były ruiny budowli murowanej interpretowane jako wieża lub basteja; inw.: fr. ceramiki; chron.: PŚ (APWr., WSPŚ, sygn. 729, teczka Kr. Lüben; MAWr., sygn. MA/A/112; WUOZLeg.; MAHGł.; Haupt 1869, 251; Treblin 1938b; 1941c; Demidziuk 2001, 85-86, nr 187; Nowakowski 2008, 491; 2017, 340); Stan. bez nr.: podczas badań ratowniczych w E części wsi, przy skrzyżowaniu drogi K.M. – →Szklary Górne, natrafiono na przemieszaną warstwę kulturową; inw.: fr. ceramiki stalowoszarej i ceglastej; chron.: XIV-XVw. (WUOZLeg.)
[1]Ta sama akcja prawna odnotowana została dwukrotnie na kartach Landbucha pod identyczną datą, w drugim przypadku Małgorzata Falkenhain otrzymała jednak Jako oprawę 200 flor. węg. Oba zapisy są poprawne i tożsame, ponieważ w pierwszym przypadku chodzi o dochód roczny, w drugim natomiast o całą kwotę uposażenia.
