Kalinówka (niem. Polach), gm. Rudna[1], wieś nieistniejąca [SWŚ I, s. 103-104]
villa Poluch (1325); Polach (1394, 1455, 1461, 1478, 1491, 1492, 1512, 1518, 1528)
dystrykt rudnieński (1394, 1461, 1478)
1. ok. 1325 na prepozyturę kolegiaty głogowskiej przeznaczony był dochód ze wszystkich ł. w K. po 5 sk. (Jungnitz II, 1); 1394 br. niedzielni: Jan, Mikołaj, Gunter i Arnold Kordebock sprzedali mansjonarzowi kolegiaty głogowskiej Hermanowi Wolgefar 4 grz.r.cz. (za 40 grz.) z K., →Radomiłowa i Tarnówka (AAWr., Regesty książkowe, t. 32, s. 54-55; Söhnel 1905, 84; Klose I, 176); 1455 Henryk Thauer siedzący w K. sprzedał precentorowi i mansjonarzom kaplicy św. Krzyża przy kościele parafialnym w Głogowie 2 grz.r.cz. (za 20 grz.), na wszystkim, co ma w K.: na sołtysie, kmieciach, zagrodnikach, dochodach, stawach, miejscach na stawy, łąkach, zagajnikach, młynach i miejscach na młyny, zastrzegając prawo do wykupu (AAWr., DpG, 1455.04.23); 1461 Henryk Thauer sprzedał w intencji zbawienia duszy Mikołajowi Waltern, precentorowi i kaznodziei z kolegiaty głogowskiej, 5 grz.r.cz. (za 50 grz.) ze wsi K., zastrzegając prawo wykupu (APWr., Rep. 132e: Barschau, nr 1); 1478 Kasper Thauer z K. z niedzielnym br. Melchiorem, za zgodą rodzeństwa i matki Urszuli Thauerowej sprzedali 1 grz.r.cz. (za 10 grz.) ze swoich dóbr i wsi K.: z zabudowań folwarku, cz., lasów, zarośli, młynów, stawów, rybników, łąk i innych przynależności, które należą do ich domu (Haus) na rzecz Mikołaja Hoffmana – precentora kolegiaty w Głogowie. Po śmierci uposażonego cz. miał wrócić do niedzielnych br. (APWr., Rep. 132e: Barschau, nr 2); 1491-1492 Kasper Thauer jako dziedzic K. (Söhnel 1905, 84; AAWr., DpkG, 1492.09.20); 1512 posiadaczem dóbr K. Zygmunt Thauer (Söhnel 1905, 84); 1518 ze starego zamku (alte Schloss) w K. dostępne były jeszcze piwnice i widoczne wyraźne ślady wałów (Walgraben) (Söhnel 1905, 19); 1528 wieś K. należała do rodziny Bock (Söhnel 1905, 19)
2. Wieś w obrębie Wzgórz Dalkowskich. W SW i W części falista wysoczyzna i najwyższe wysokości (136-138 m n.p.m.). Na E i N teren obniża się ku 2 dolinom: na E krańcu – Kalinówka, o odpływie w kierunku NE i E; w N części – lewobrzeżnego dopływu Kalinówki, o odpływie na SE. Na N od doliny teren wznosi się do 120-130 m n.p.m. W najniższym punkcie, w dnie doliny Kalinówki przy E granicy wsi, wysokość wynosi 111 m n.p.m. Ogólna deniwelacja poniżej 30 m. Stoki wysoczyzny porozcinane dolinami kilku niewielkich cieków oraz suchymi dolinkami denudacyjnymi. W dolinie Kalinówki groble i stawy – 2 z nich bezpośrednio powyżej siedliska wsi. Przy 1 ze stawów na obszarze siedliska – młyn wodny. 3. duży staw poniżej siedliska, w miejscu ujścia lewobrzeżnego dopływu do Kalinówki. W obrębie siedliska również 2 mniejsze stawy. Układ przestrzenny wsi nieregularny, zbliżony do wsi wielodrożnej. Zabudowa przy kilku drogach schodzących się koncentrycznie do siedliska. Najwięcej gospodarstw przy trakcie z kierunku NE – budynki po W stronie drogi. Kolejne skupisko zabudowy przy głównym trakcie w osi W-E. Zagrody po obu stronach drogi; w centralnej części droga rozszerzała się na kształt placu – w jego obrębie staw. Gospodarstwa pojedyncze i na planie zamkniętych czworoboków. W części W droga wiejska otaczała owalnie obszar, w którego obrębie folwark na planie prostokąta. Powierzchnia lasów jest znikoma, ograniczona do kilku niewielkich płatów na stokach o największych nachyleniach. Duży udział mają użytki zielone, zajmujące obniżenia dolinne obu głównych cieków, utworzone głównie na glebach murszowo-mineralnych i murszowatych. Na pozostałym obszarze dominują gleby bielicowe i pseudobielicowe.
3. Stan. bez nr.: dwór na kopcu o dawnej nazwie własnej Graminzkeller, położony był na krawędzi podmokłych łąk, na S od folwarku. Obiekt w formie kopca o śred. mierzonej po linii N-S ok. 35 m, z wszystkich stron otoczony fosą, na majdanie były czytelne resztki murów, w tym sklepionej piwnicy; chron.: PŚ (APWr., WSPŚ, sygn. 730, teczka Kr. Lüben[2]; Treblin 1941c; Nowakowski 2017, 321); Stan. nr 3, AZP 55/71-21: osada hutnicza o bliżej nieokreślonej lokalizacji; inw.: fr. ceramiki, żużle żelazne; chron.: WS (APWr., WSPŚ, sygn. 730, teczka Kr. Lüben; WUOZLeg.; MAHGł.; AB 1942,193; Treblin 1942a)[3]
[1] Nieistniejąca dziś wieś, została całkowicie zniszczona podczas budowy zbiornika poflotacyjnego Żelazny Most. Niewielka osada położona była pod Rudną, przed Bramą zw. Polacher Tor. W poł. XVI w. mieszkał tam tylko sołtys, młynarz, karczmarz i 4 wolnych chłopów (por. Söhnel 1905, 58, 72).
[2] Uwagi: Stan. archiwalne nr 2.
[3] Uwagi: W ewidencji konserwatorskiej numeracja stan. i ich identyfikacja administracyjna odnosi się do Rudnej.
