Dziesław (niem. Deichslau), gm. Ścinawa [SWŚ I, s. 88-89]

villa Tyslini (1218); Tyslini (1227); Thesselini (1235); Dislow, Disslow, Disselow (1310-1376); Dyslow, Dysselow (1325-1371); Deiszlaw (1372); Dysslaw, Deyslaw, Deislav (1399-1465); Deyslaw, Deissil (1471-1492)

archiprezbiteriat ścinawski (1376, 1399)

dystrykt ścinawski (1399)

1. 1218 dziesięcina z 12 ł. we wsi Dz. należała do lubiąskich Cystersów; dziesięcina początkowo przynależała do stołu b. wr., a następnie została przez niego nadana kościołowi w Ujeździe przy konsekracji (RS 199; SUb I, nr 171); 1227 dziesięcina z 12 ł. we wsi Dz. należała do lubiąskich Cystersów (RS 323; SUb I, nr 279); 1235 w efekcie sporu o autentyczność ww. dok. z 1218 r. opat lubiąskich Cystersów Gunter zrezygnował na rzecz b. wr. Tomasza I m.in. z 12 mał. zboża we wsi Dz., które uchodziły za przynależne kościołowi w Ujeździe (RS 479, SUb II, nr 103); 1310-1316 Herman z Dz. rajcą ścinawskim (RS 3150); 1314 Teodoryk z Dz. (RS 3398); ok. 1325 dziesięcina pieniężna ze wsi Dz. w całości należna była głogowskiej kapitule kolegiackiej (Jungnitz II, 5); 1331 ks. Jan ścinawski nadał Piotrowi z Dz. prawa ks. do dóbr we wsiach Dz. i →Lasowice, a mianowicie: kolektę, szos, prawo do pobierania podatku nadzwyczajnego i wszystkie dochody przysługujące ks., ponadto prawo połowu ryb w Odrze z wielką i małą siecią dla 2 rybaków (RS 5037); 1371 Mikołaj z Dz. (APWr., Rep. 31, 2 A, s. 55; LF, E 281, s. 162, przyp.); 1372 Jan, sołtys Dz. (Schubert 1885, 14-15); 1372 Hanko zamieszkały w Dz. (Schubert 1885, 15); 1376 kościół w Dz. (Heyne II, 97; Neuling, 44); 1399 Zygfryd Born dziedzic →Dąbrowy [Środkowej] i Dz. oraz Rampold Brockot dziedzic Siedlec sprzedali Bartłomiejowi z Kożuchowa, altaryście w katedrze wrocławskiej, 10 grz.r.cz. (za 100 grz.) na ww. wsiach (AAWr., GG.58); 1399 Zofia, ż. Zygfryda Born i Agnieszka, ż. Rampolda Brockot wyraziły zgodę na ww. transakcję; zgoda była konieczna z racji dożywocia wyznaczonego wcześniej na tych dobrach (AAWr., GG.59); 1399 Konrad plebanem w Dz. (Jungnitz I, 393); 1402 br. Piotr i Jan z Dz. dziedzice w Wyszęcicach sprzedali 6 grz.r.cz. w Wyszęcicach wikariuszom kolegiaty św. Krzyża we Wrocławiu (AAWr., DKWW, 7.10.1402); po 1409 Piotr z Dz. z Wyszęcic winien 6 grz. 8½ sk. (Śl.k.r., nr 389); 1416 Jan z Dz., dworzanin i lennik b. wr. Wacława (LBUS II, s. 243); 1412 Piotr i Jan z Dz. br. niedzielni z Wyszęcic sprzedali 6 grz.r.cz. w Wyszęcicach Mikołajowi Neuendorf altarzyście w kaplicy św. Jerzego w kolegiacie głogowskiej; Anna ż. Piotra z Dz. wyraziła zgodę z tytułu jej oprawy (AAWr., DPKG, 3.11.1412); 1413 Piotr Luckau głogowski starosta oświadczył, że Piotr i Jan [z Dz.] siedzący w Wyszęcicach, w imieniu Anny ż. Piotra z Dz. sprzedali 6 grz.r.cz. z wsi, folwarku, sołectwa, chłopów i zagrodników w Wyszęcicach Janowi Gnechwitz altarzyście w farze w Głogowie (InvG, nr 287); 1417 Jan Jenkwitz kanonik i oficjał wrocławski, zatwierdził sprzedaż 6 grz.r.cz. z wsi Wyszęcice przez Piotra z Dz. dziedzica Wyszęcic i jego ż. Annę Mikołajowi Neuendorf altarzyście w kaplicy św. Jerzego w kolegiacie głogowskiej; ks. wyraził zgodę na transakcję za pośrednictwem starosty głogowskiego (AAWr., DPKG, 16.11.1417); ); 1421 Piotr Tasse dziedzic wsi Wyszęcice odkupił 3 grz.r.cz. od wikariuszy kolegiaty św. Krzyża we Wrocławiu, które Piotr i Jan z Dz. sprzedali w 1402 r. (AAWr., DKWW, 7.10.1402 – na rewersie dok. z 1421 r.); 1440 Jan z Dz. posiadaczem dóbr dziedzicznych w →Toszowicach (APWr., Rep. 3, nr 879); 1465 Mikołaj z Dz. wójtem Lubina (APWr., Rep. 3, nr 931); 1471-1492 wieś Dz. wymieniana w rejestrach dochodów wikarych kolegiaty głogowskiej obok →Chełmka Wołowskiego, należne było 6 grz. z dóbr Krzysztofa i Jana Falkenhain; cz. wykupiono w 1492; wspomniany sołtys i chłopi (AAWr., IV b 62, bs.; IV b 63, s. 13, 45, 77, 108, 141, 168, 192, 218, 246); 1483 Piotr Menchen z Dz. (Schubert 1885, 29)

2. Wieś w obrębie Wysoczyzny Lubińskiej w części W oraz Obniżenia Ścinawskiego w części E. Najwyższe wysokościami przy W granicy wsi (110-112 m n.p.m.), stopniowo maleją w kierunku E. Skłon wysoczyzny w centralnej części wsi o przebiegu w przybliżeniu południkowym. W obrębie Obniżenia Ścinawskiego wysokość od 92­93 m n.p.m. w dnach dolin cieków do 100 m n.p.m. u podnóża skłonu wysoczyzny. Skłon rozcinają liczne cieki o odpływie na E i równoleżnikowych dolinach. Wyjątkiem jest Przychowska Struga o odpływie na SE – stanowi NE granicę wsi. Granicę S wyznacza Gatna, a większym ciekiem w części centralnej jest Dziesławka. W strefie skłonu wysoczyzny i u jej podnóża obszary źródliskowe wielu drobnych cieków i rozległe obszary podmokłe. Siedlisko o układzie ulicowym i zwartej zabudowie po obu stronach drogi o kierunku NW- SE. W NW części rozległe dobra folwarczne z siedzibą pańską oraz kościół, do którego od E przylega niewielki folwark. Następny folwark – naprzeciwko, po S stronie drogi, kolejny – na SE krańcu wsi. Folwarki na planie zamkniętych lub otwartych czworoboków. Pozostała zabudowa wiejska pojedyncza. Niewielkie płaty lasów na skraju SW, na zboczach doliny Gatny oraz w części NE i E. Rozległy obszar użytków zielonych w centralnej części wsi, na podłożu mad, czarnych ziem zdegradowanych i gleb szarych oraz bielicowych i pseudobielicowych. W obrębie gruntów rolnych mozaika gleb bielicowych i pseudobielicowych oraz brunatnych wyługowanych i brunatnych kwaśnych. W centralnej części wsi, zwłaszcza na NE i SW od zabudowy siedliskowej, także płaty czarnych ziem zdegradowanych i gleb szarych.

3. Na gruntach wsi zlokalizowano kilkanaście śladów i punktów osadniczych z PŚ, rozproszonych równomiernie na polach na N i S od siedliska wsi; wg ewidencji konserwatorskiej na terenie wsi funkcjonować miał dwór na kopcu (stan. nr 10, AZP 62/72-22), jednak inspekcje konserwatorskie wykazały, że jest to element krajobrazowy parku (WUOZLeg., MAHGł.); Stan. nr 2, AZP 17/72-22: osada zlokalizowana na krawędzi stoku i podmokłych łąk ok. 1,2 km na N od wsi. Jest to jedna z osad związana z grodziskiem w Kliszowie; inw.: fr. ceramiki; chron.: IX-X w. (APWr., WSPŚ, sygn. 777, teczka Deichslau; MAWr., sygn. MA/A/112, 293, 394a; WUOZLeg.; MAHGł.); Stan. nr 11, AZP 63/72-22: osada położona wśród podmokłych łąk, w sąsiedztwie niewielkiego strumyka ok. 0,1 km na N od zabudowań środkowej części wsi; inw.: fr. ceramiki; chron.: starsze fazy WŚ (WUOZLeg.; MAHGł.)