Buszkowice (niem. Hochbauschwitz), gm. Ścinawa [SWŚ I, s. 66-68]

Buscouo (1253); Buscovitz (1300-1305); Puschkowicz (1371); Buskowicz (1371); Grosbawskewicz (1441); Maiori Bawschkowicz (1444); Grosbauschkewicz (1453-1475)

dystrykt ścinawski (1371)

1. 1253 ks. Konrad I zamienił się dobrami z b. wr. Tomaszem I: b. wr. otrzymał ks. wieś B. przylegającą do b. wr. wsi Przychowa wraz z wszelką zwierzchnością (districtus) i pożytkami, wyjąwszy ks. ujazd (ochoza), który nazywany jest Cron (RS 855; SUb III, nr 102); 1300-1305 wieś B. miała 34 ł., do uiszczania dziesięciny zobowiązane było 18 ł., z każdego ł. powinny być dawane 2 miary pszenicy, 5 miar żyta, 5 miar owsa i 1 wiard. (LF, E 281); 1371 Mikołaj z →Dziesławia sprzedał Piotrowi Falkenhain, dziedzicowi →Chełmka Wołowskiego za 42 grz. 3 ł. we wsi B. wraz ze wszystkimi przynależnościami i prawami; nabywca będzie posiadał to dziedzicznie i wieczyście, w zamian za służbę b. wr. z kuszą i koniem o wartości 4 grz. (APWr., Rep. 31, 2 A, s. 55; LF, E 281, przyp.); 1371 b. wr. Przecław nadał [nieznanemu odbiorcy] 6 opuszczonych ł. pola w B. z przeznaczeniem na utworzenie tam na nowo folwarku, wraz z wolnym pastwiskiem owiec; przedtem folwark należał do zmarłego Piotra Prittwitz, po którego śmierci powrócił do poprzedniego właściciela, tj. b. wr. (APWr., Rep. 31, 2 A, s. 59); 1441 Jan Gorschin, sołtys w B. i zamieszkały tam Mikołaj Gauske, działając pospólnie, sprzedali mansjonarzom kolegiaty głogowskiej za 25 grz. 2 grz.r.cz. (zastrzegając prawo wykupu) na sędziostwie Gorschina w B. i na folwarku Mikołaja Gauske w kluczu przychowskim (AAWr., Regesty książkowe, t. 32, s. 181-183); 1441 potwierdzenie ww. dok. (AAWr., Regesty książkowe, t. 32, s. 183); 1442 potwierdzenie ww. dok. (AAWr., DpkG, 1442.10.24); 1449 b. wr. Piotr oświadczył, że zmuszony został sprzedać majątki kościelne celem zwerbowania zaciężnych przeciw Henrykowi Stosch, który napadł zbrojnie i spalił dobra b. wr.; b. wr. sprzedał Bartoszowi Wiesenburg i jego ż. Annie za 1180 grz. (z prawem wykupu za tę samą sumę) dobra i wsie →Przychowa, Krzelów, →Olszany, →Gwizdanów, B. i Buszkowice Małe wraz ze wszystkimi prawami i przynależnościami, łącznie z wyższym i niższym sądownictwem; b. wr. zezwolił im wykupić majątek →Ciechłowice. Nabywcy mieli prawo do wyrębu drewna budowlanego i opałowego w kościelnych lasach i zagajnikach przynależących do tych majątków, z zastrzeżeniem, że drewna tego nie mogli nikomu dawać i sprzedawać (AAWr., Dok. chron., 29.08.1449); 1453 dla obrony kościoła, ludzi i ziemi przed Henrykiem Stosch, starostą w Brzegu i jego pomocnikami, na werbunek i utrzymanie zaciężnych wojsk, b. wr. Piotr sprzedał (zastrzegając prawo wykupu) za 1180 grz. br. Stefanowi, Henrykowi, Krzysztofowi i Mikołajowi zw. Thader z Wąsosza dobra kościelne: →Przychowa, Krzelów, B., Buszkowice Małe, →Gwizdanów. Sprzedaż dotyczyła wszelkich praw, przynależności i dochodów, w tym wyższego i niższego sądownictwa, a dobra te mieli posiadać i korzystać z nich nie niepokojeni przez ludzi i urzędników b. wr.; b. wr. zezwolił im również wykupić majątek →Ciechłowice. Nabywcy mieli prawo do wyrębu drewna budowlanego i opałowego w kościelnych lasach i zagajnikach przynależących do tych majątków, z zastrzeżeniem, że drewna tego nie mogli nikomu dawać i sprzedawać. W przypadku kłopotów finansowych br. Thader mogli sprzedać lub zastawić całość lub część wymienionych dóbr, ale tylko za zgodą b. wr.; na odwrocie dok. informacja, że dobra wykupione zostały w 1466 r., a dok. został skasowany (AAWr., Dok. chron., 04.06.1453; Heyne III, 700); 1466 ks. Salomea z matką Anną Colditz i siostrą Anną Hazenburg za zgodą b. wr. i kapituły przejęły od Stefana Thader i jego br. zastawione majątki b. wr.: klucz przychowski obejmujący →Przychową, Krzelów, B., Buszkowice Małe, →Gwizdanów i →Olszany za 1180 grz. i 80 guld. oraz →Ciechłowice za 200 guld. Następnie Salomea odstąpiła i zapisała, zastrzegając prawo wykupu, Zygmuntowi Bußwoy i jego ż. Apolonii wsie →Olszany i →Ciechłowice za 800 guld. Zygmunt dzierżyć miał je do momentu wykupu przez ks.; prawo wykupu (za 200 guld.) zachował też b. wr. i kapituła (AAWr., Dok. chron., 14.03.1466); 1466 b. wr. Jodok wykupił wsie: →Przychowa, Krzelów, B., Buszkowice Małe, →Gwizdanów i →Olszany. Na odwrocie data 04.06.1453, zapewne idzie o wykup zastawu rąk br. Thaderów przez Salomeę (AAWr., Regesty książkowe, t. 10, nr 1195, s. 215-216); 1472 b. wr. Rudolf potwierdza, że po odkupieniu od ks. Salomei, jej matki i siostry klucza przychowskiego zastawionego jej przez b. wr. Jodoka, zapisał i nadał Janowi Unruh i jego ż. Małgorzacie za 523 guldeny wydzielone z klucza przychowskiego: wieś →Przychową z majątkiem i wsią B., z władztwem, prawami, rentami, cz., ludźmi, zaszczytami, pańszczyzną, służbami, wyższym i niższym sądownictwem, młynami, stawami, folwarkami i przynależnościami, jednak z wyłączeniem 4 ł. w B., które zostały zapisane – wraz z majątkiem Krzelów – Henrykowi Haugwitz, zaś chłopi osadzeni na tych ł. byli zobowiązani pełnić służby dworskie u Jana Unruh. Jan Unruh i jego dziedzice mieli prawo pozyskiwać z okolicznych lasów drewno opałowe, którego nie mogli sprzedawać ani rozdawać. Lasów tych nie mogli karczować ani pustoszyć w innym celu niż do budowy domów (AAWr., II.28); 1472 b. wr. Rudolf nadał i zapisał Henrykowi Haugwitz z Ryczenia wieś Krzelów ze wszystkimi przynależnościami i z 4 ł. w B. (Henryk przejął te dobra od Mikołaja Rackwitz za 627 guld., a Mikołaj od ks. Salomei). Dobra miały pozostać w ręku Henryka do momentu wykupienia przez b. wr. za 627 guld. Z tytułu ich posiadania Henryk miał służyć podług starego zwyczaju jak inni wasale b. wr. (AAWr., II.39a); 1473 ks. Salomea dzierżyła cały klucz przychowski. Następnie klucz podzieliła i zastawiła kolejno: Zygmuntowi Bußwoy wsie →Olszany i →Gwizdanów za 553 guldeny; Janowi Unruh wieś →Przychową z tamtejszym młynem i wieś B. (wyjąwszy 4 ł. tamże i Krzelów, zastawione już uprzednio Henrykowi Haugwitzowi) za 523 guldeny; Fryderykowi Raczbor wieś Buszkowice Małe za 300 guld.; b. wr. Rudolf uznał, że nie ma w tym pożytku dla kapituły i zezwolił Melchiorowi Löben przejąć ww. dobra za sumę, za którą były zapisane razem, tj. 1376 guld. Taki klucz majątkowy – wieś →Przychowa z młynem i wsiami →Olszany, →Gwizdanów, B. (wyjąwszy 4 ł.) i Buszkowice Małe – wspomniany Melchior i jego ż. Barbara mieli dzierżyć i korzystać z niego z władztwem, prawami i rentami, cz., daninami, pracami dworskimi, służbami, wyższym i niższym sądownictwem, młynami, stawami i folwarkami do momentu uiszczenia ww. sumy. Na czas dzierżenia wspomnianego klucza mieli pozostać wierni b. wr., będąc jego lennikami, tak jak inni poddani; podobnie jak od innych b. wr. mógł w razie potrzeby żądać służb. Melchior miał także prawo sądzenia rycerstwa (manów) posiadających dobra w podległej mu ziemi przychowskiej (AAWr., II.29); 1473 Henryk Haugwitz z Ryczenia sprzedał Melchiorowi Löben i jego ż. Barbarze za 85 węg. guld. i 20 gr. 4 ł. w B. (AAWr., Regesty książkowe, t. 5, nr 1618, s. 74-75); 1475 wieś B. wymieniona jako część klucza przychowskiego, który pozostawał jako zastaw w rękach Melchiora Löbena (AAWr., II.30)

2. Wieś w obrębie Obniżenia Ścinawskiego. Deniwelacje w większości niewielkie, w obrębie wysoczyzny wysokości 93-103 m n.p.m., w dnie doliny Odry 88-89 m n.p.m. Dolina Odry ma układ w przybliżeniu południkowy, z szerokimi zakolami meandrów. NE granicę wsi wyznacza koryto jednego ze starorzeczy Odry. Krawędź doliny wyraźna, tworząca skarpę o wysokości 4-6 m. W części W teren obniża się łagodnie ku S, w tym kierunku także odpływ trzech cieków wodnych, w tym największego – Kijanki. Wyznacza on W granicę obszaru wsi. W części E teren podnosi się i tworzy szeroki garb o układzie południkowym, równoległy do doliny Odry, o wysokości przekraczającej 100 m n.p.m. Siedlisko wsi w osi E-W, mniej więcej prostopadle do doliny Odry, z zabudową dochodzącą do krawędzi jej zbocza. Plan siedliska mieszany, ulicowo-owalnicowy, o zwartej zabudowie, z wydłużonym, wrzecionowatym nawsiem, w jego obrębie kilka małych stawów. Zabudowa po zewnętrznych stronach dróg okalających nawsie – duże gospodarstwa na planie zamkniętych czworoboków. Na krańcu W folwark. 2 główne drogi o układzie w przybliżeniu N-S we E części wsi. Nieliczne drogi w części W zbiegają się koncentrycznie przy W krańcu siedliska. Większy zwarty płat lasu na W stokach garbu w S części wsi. Na pozostałym obszarze płaty leśne rozproszone i niewielkie. W dnie doliny Odry – lasy łęgowe. Użytki zielone w najbliższym sąsiedztwie siedliska i w dnie doliny Kijanki, utworzone na madach. Na pozostałym obszarze grunty orne na glebach bielicowych i pseudobielicowych oraz czarnych ziemiach właściwych. Pola z niwami podzielonymi na pasma.

3. Na gruntach wsi zidentyfikowano kilkanaście śladów osadnictwa PŚ równomiernie rozproszone na N, S i E od jej siedliska (WUOZLeg.; MAHGł.); Stan. nr 20, AZP 24/72-23: osada położona na łagodnym stoku, w sąsiedztwie wilgotnego obniżenia ok. 1 km na SW od wsi, na krawędzi pól i lasu; inw.: fr. ceramiki; chron.: IX-X w. (WUOZLeg.; MAHGł.)