Bukowna (niem. Buchwald), gm. Lubin [SWŚ I, s. 65-66]
Buchwalt (1300-1305); Buechwald (1359); Buchwald (1360); Buchwalde (1362)
dystrykt chojnowski (1360, 1362)
1. 1300-1305 2 grz. ze wsi B. przeznaczone na stół b. wr. (LF, D 38); 1353 przy okazji sprzedaży dóbr B. określona została część ich granic: od tiefen Grand do granic →Lindhardt, od →Lindhardt do Herzogsbrunnen i wszystko między →Lindhardt a Czarną Wodą (Klose I, 174 z powołaniem na APWr., Rep. 28. O. A. Lindhardt); 1359 wg umowy między ksi. Wacławem I a Ludwikiem I w sprawie podziału ojcowizny Wacław ustąpił na rzecz Ludwika z dworów położonych nad Czarną Wodą: B., Zamienice, Rokitki i Oyes (?) wraz ze wszystkimi prawami i przynależnościami: lasami, zagajnikami i łąkami (APWr., Rep. 3, nr 169, 170; USL, nr 214, 217; LBUS I, s. 337; UHLB I, nr 191); 1360 B. (UHLB I, nr 285; APWr., Rep. 21, 1 A, s. 125; APWr., AmWr., B 89.1, k. 107); 1362 br. Henryk i Fryderyk Landeskrone przeprowadzili podział dóbr – Henryk zrzekł się na rzecz br. udziałów w dobrach we wsiach B. i Niedźwiedzice wraz z wszystkimi przynależnościami: dworem w B. młynami, folwarkami, lasami, łąkami, pastwiskami, stawami, prawami połowu, sołectwem, lennem kościelnym, karczmą, służbą konną i zwierzchnością nad wsią Krzywa, ze służbami, cz., daninami, powozem (APWr., Rep. 21, 1 A, s. 232; APWr., AmWr., B 89.1, k. 118-118 v; UHLB I, nr 443); 1362 Fryderyk Landeskrone zapisał swojej ż. Agnieszce jako oprawę wdowią 12 mał. cz. zbożowego i 15 grz.r.cz. w pieniądzu na wszystkich swoich dobrach we wsiach B. i Niedźwiedzice; opiekunami oprawy zostali: Otto Bußwoy i Teodoryk Predel (APWr., Rep. 21, 1 A, s. 232; APWr., AmWr., B 89.1, k. 118; UHLB I, nr 445); 1369 posiadaczem wsi był nieznany z imienia Grunau (Zimmermann VIII, 301)
2. Wieś w obrębie Wysoczyzny Lubińskiej. Na całym obszarze deniwelacje niewielkie (ok. 10 m). Maksymalna wysokość w S części wsi – 135 m n.p.m., minimalna w dolinie Czarnej Wody (124-125 m n.p.m.), wyznaczającej N granicę wsi. Koryto rzeki w rejonie wsi z kilkoma odnogami i rozgałęzieniami, dno doliny podmokłe, stąd drogi w jego obrębie poprowadzone na groblach. W dolinie 2 młyny. Zabudowa siedliskowa o układzie ulicowym w osi NW-SE, asymetryczna – większość budynków po N stronie drogi. Zabudowa równoległa do doliny Czarnej Wody, na jej zboczach. W centralnej części siedliska – wrzecionowate nawsie. Na obu krańcach wsi zabudowania folwarków, na planie zamkniętych czworoboków. Drogi polne nie wykazują żadnego regularnego układu. W NE części 3 stawy rozdzielone groblami. Obszary wykorzystywane rolniczo stanowią niewielki obszar w S-centr. części wsi. W NE części, w dnie doliny rzecznej, użytki zielone na madach oraz glebach murszowo-mineralnych. W części SW, w obrębie wysoczyzny, występują gleby bielicowe i pseudobielicowe oraz gleby brunatne wyługowane i kwaśne.
3. Na gruntach wsi zidentyfikowano 2 ślady osadnictwa WŚ zlokalizowane na S od siedliska wsi (WUOZLeg.; MAHGł.); Stan. nr 21, AZP 39/75-19: dwór na kopcu o dawnych nazwach własnych Schloßberg, Burgberg. Obiekt położony wśród podmokłych łąk, w dolinie Czarnej Wody ok. 0,2 m na NW od drogi z B. do Liśca. Relikty siedziby pańskiej zachowane w formie słabo widocznego w terenie wyniesienia o owalnym planie i wymiarach ok. 37 x 39 m, ze słabo czytelnymi śladami dookolnej fosy. Od strony E, w odległości ok. 30 m, równolegle do fosy, przebiega zniwelowany wał o szer. 6 m. W 1873 r. podczas prac ziemnych, związanych z melioracją, stan. zostało znacznie zniszczone, wówczas znaleziono hełm i inne bliżej nieokreślone przedmioty; inw.: zaginął, fr. ceramiki stalowoszarej, grudy rudy darniowej; chron.: XIV w. (APWr., WSPŚ, sygn. 729, teczka Buchwald, teczka Kr. Lüben; WUOZLeg.; MAHGł.; Treblin 1936; 1941b; 1941c; 1943c; Inf. KZA 1964, 89; Kaletyn 1966, 145; Sil. Ant., 1966, 205; Prus 2007, 67-68; Nowakowski 2017, 277-278)[1]; Stan. nr 4, AZP 41/75-19: dwór na kopcu, o dawnych nazwach własnych Ritterburg, Wasserburg. Obiekt położony na wyniesieniu przylegającym do podmokłych łąk, przy SE krańcu wsi na N od drogi. Do 1945 r. na majdanie stał zwarty trzykondygnacyjny dwór z wysokim przyziemiem, kryty dwuspadowym dachem. Okna dworu miały piaskowcowe obramienia, zachowane były elementy renesansowego sgraffito. Nasyp otaczała mokra fosa. Obecnie z budynku zachowała się murowana koleba sklepienia zbudowanego z kamienia łamanego i cegieł palcówek łączonych zaprawą wapienną. Znacznie zniwelowany nasyp założony na planie owalu o wymiarach 45 x 38 m otacza częściowo zachowana fosa o szer. 10-15 m, której relikty czytelne są od strony W i N; chron.: XV?-XVI w. (APWr., WSPŚ, sygn. 729, teczka Buchwald, teczka Kr. Lüben; MAWr., sygn. MA/A/112, 278, 290, 394a; WUOZLeg.; MAHGł.; AB 1922, 44; 1942, 235; Treblin 1941c; 1943c; Kaletyn 1966, 140; Sil. Ant. 1967, 238; Demidziuk 2001, 45, nr 47; Nowakowski 2017, 278)
[1] Obecnie stanowisko położone jest w granicach administracyjnych wsi Lisiec i jako takie funkcjonuje w ewidencji konserwatorskiej.
